گفتگو با مدیران منتخب فرهنگی به بهانه سالروز تشکیل کانون‌های فرهنگی هنری مساجد | مهندسی فرهنگی با نقش آفرینی مساجد
هدف اصلی، تلفیق مسجد و تفکرات مذهبی با فعالیت‌های فرهنگی وهنری بود که هم اندیشه نو در مساجد ایجاد کند و هم نسل جوان را در کنار خود داشته باشد.
شهرآرانیوز؛ اصل بر این است که مساجد مانند نمونه‌های صدر اسلام، مکانی برای حضور و تأمین همه نیاز‌های مردم باشند. هرآنچه ضرورت زمانه است، در آن تأمین شود و اعضای آن با اندیشه نو به کارشان ادامه دهند و فقط مکانی برای اقامه نماز نباشند. این خلأ در دهه ۱۳۷۰ احساس و با یک مصوبه تأمین شد. شورای عالی انقلاب فرهنگی بر مبنای مصوبه ۳۰۲ خود در تاریخ هجدهم اسفند سال ۱۳۷۱ شروع به کار ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور را پایه ریزی کرد. هدف اصلی، تلفیق مسجد و تفکرات مذهبی با فعالیت‌های فرهنگی وهنری بود که هم اندیشه نو در مساجد ایجاد کند و هم نسل جوان را در کنار خود داشته باشد.
درنهایت از سال ۱۳۷۲ شروع به کار کانون‌ها به تدریج آغاز شد و با گذشت هرسال، این فعالیت‌ها جدی تر، تخصصی‌تر و حرفه ای‌تر شدند. حتی سامانه‌ای به نام «فهما» تشکیل شد تا به فعالیت‌ها امتیاز بدهد و نمونه‌های برتر را انتخاب کند. ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد امسال مشهد را به عنوان پایتخت فرهنگ وهنر مساجد ایران انتخاب کرده است و ما نیز به مناسبت تقارن این روز به شرح کوتاهی از چند کانون مسجدی در شهرمان پرداختیم که در حوزه‌های گوناگون عملکرد درخشانی داشتند؛ یعنی همانی که اصل و نیت راه اندازی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد بود.
کانون انگیزه برای جذب نوجوانان به مسجد
«ویژه دهه هشتادی‌ها اعتکاف گذاشته بودیم. ۱۲۰ نفر از کلاس چهارمی تا دبیرستان شرکت کردند. سروسامان دادن به این تعداد پسربچه تجربه قشنگ و البته سختی بود. باورتان می‌شود؟ جامانده‌ها برای حضور در اعتکاف گریه می‌کردند. همه تلاش کردیم که با عشق بیایند و آمدند.» این قسمتی از صحبت‌های قاسم لشکری است در کسوت مدیر کانون فرهنگی هنری که با نام شهیدکاوه مزین شده است؛ از سیزده سال پیش تا امروز. افتتاح رسمی دفتر کانون هم با خودش بود.
سال‌های سال مسجد سیدالشهدا (ع) قاسم آباد روز‌های پرجنب وجوش زیادی به خودش دیده است. لشکری می‌رود سراغ رتبه‌ها و افتخارات کانونشان و می‌گوید: «ما در حوزه هنری به خصوص گروه سرود و تئاتر فعال بودیم و هستیم. با مربیانی کار می‌کنیم که در سطح ملی حرفی برای گفتن دارند. چنان که در چند سال گذشته دو سال رتبه دوم استان و یک سال رتبه اول را به دست آوردیم. در کشور و سامانه «فهما» هم جزو ۱۰ کانون پرامتیاز و از نظر صعود جزو پنج کانون برتر در کشور هستیم.»
اعضای ثابت کانون فرهنگی هنری شهیدکاوه چهارصد نفر هستند که از پانزده تا سی سال را شامل می‌شوند. بیشتر اعضای تیم کانون، معلم هستند؛ ازجمله خودش که دبیر ورزش است. اما لشکری از گروه سرودی می‌گوید که فعال‌ترین بخش کانون است: «در همه بخش‌ها به طور جدی فعالیت می‌کنیم، اما بیشترین مقام را از سرود آورده ایم. سال ۱۳۹۴ که آخرین سال برگزاری مسابقات سرود بود، اول شدیم، سال ۱۳۹۷ در مسابقات زنجان و سال ۱۳۹۸ در قم اول شدیم.»
گروه سرود نینوا را دارند و تیم ورزشی و کلاس رزمی را نیز که به نام شهیدابراهیم هادی مزین شده است و برای آن فعالیت می‌کنند، اما از جنبه علمی هم غافل نشده اند. مدیر کانون می‌گوید: «تمرکزمان بر بالابردن توان جسمی و علمی بچه هاست. برای همین علاوه بر برنامه ریزی در گروه‌های فرهنگی و هنری، برای تقویت بنیه درسی دانش آموزان هم تلاش می‌کنیم. به مدارس نزدیک مسجد سرمی زنیم. از سال هفتمی‌ها آزمون می‌گیریم و برای سال نهمی‌ها هدایت تحصیلی انجام می‌دهیم. کلاس‌ها و مشاوره‌های رایگان کمک زیادی به بچه‌ها و انگیزه مهمی برای حضورشان در مسجد است.»
دوره‌های آموزشی برای زوج‌های جوان
کانون به نام «شهیدعلیزاده» مزین شده، اما نام مسجدشان امام محمدباقر (ع) است؛ جایی در حاشیه شهر؛ توس ۱۳۶. اما این به معنی کم کاربودنشان نیست. اتفاقا یکی از کانون‌های فعال هستند. مدیر چندین وچندساله کانون وقتی مسئولیت پذیرفت، بیست سال بیشتر نداشت و هنوز پس از این سال‌ها مدیر است. یعنی مدیر باقی مانده است؛ چون انتخابش کردند. داوود حسین زاده از سال ۱۳۸۲ و شروع مدیریتش می‌گوید: «آن زمان مسجدی را تحویل گرفتم که هیچ برنامه‌ای در آن برگزار نمی‌شد، حتی نماز‌های روزانه. فقط در ماه رمضان و ۱۰ روز محرم امام جماعت مسجد دیگری می‌آمد برای نماز و روضه خوانی.»
برنامه هایشان را با نیت مشخص شروع کردند. می‌دانستند حاشیه شهر نیاز به آموزش وپرورش و تربیت دارد. برای همین پس از سروسامان دادن به امور روزمره مسجد، دوره آموزش زوجین پیش و پس از ازدواج را برپا کردند. حسین زاده ادامه می‌دهد: «اولین دوره آموزش به زوج‌های جوان در حاشیه شهر را ما برگزار کردیم؛ سال ۱۳۸۲ با ۱۵۰ زوج. به دنبال آن دوره‌های تربیت فرزند هم بار‌ها برگزار شد و هنوز هم ادامه دارد. کار ما پس از شیوع کرونا و بروز مشکلات بیشتر در خانواده‌ها جدی‌تر و دائمی شد.»
این روز‌ها ۷۵۰ نفر عضو ثابت دارند، با ترکیب سنی هفت تا پنجاه سال. مدیر کانون می‌گوید: «هر برنامه فرهنگی که فکرش را بکنید، در کانون داریم. همچنین یکی از کار‌هایی که وظیفه خود می‌دانیم، کادرسازی است. نوجوانان و جوانان را با برگزاری انتخابات در مقام مسئول و قائم مقام به کانون اضافه می‌کنیم که مدیران آینده باشند.»
فروردین ششمین دوره این انتخابات را برگزار می‌کنند که دوساله است: «کانون‌های بسیاری انتخابات ندارند و این ایده اولیه خودمان بود. هنوز هم برای برگزاری آن به کانون‌های دیگر مشورت می‌دهیم.»
از نگاه او مشکلات منطقه زیاد است و مهم ترینش اعتیاد و سپس وجود فرقه‌های انحرافی هستند: «برای رفع این دو مشکل برنامه‌های فرهنگی گوناگونی داریم؛ اول اینکه کار‌های درسی دانش آموزان را هدایت و کنترل می‌کنیم، با مدارس ارتباط می‌گیریم تا فرزندان بیشتری را جذب مسجد و از آسیب‌ها پیشگیری کنیم و دوم برگزاری حلقه‌های صالحین است که البته پیش از این خودمان برگزارکننده حلقه‌های معرفتی بودیم.»
به نیت امام نهم (ع)
روایت‌ها می‌گوید اولین مسجدی بودند که در مشهد و طی مراسم رسمی صاحب کانون شدند. پیش از آن هم مسجد جوادالائمه (ع) از آن مساجد استخوان دار بود که در جریان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، بچه مسجدی‌های پای کار داشت. با این پیشینه، عجیب نیست که در حوزه کانون داری هم نمونه هستند و نیز تنهاکانونی که ۹ شعبه در مشهد و کشور دارد.
مهدی رجب پور، مسئول چهل وچهارساله کانون فرهنگی هنری مسجد جوادالائمه (ع)، حرف برای گفتن زیاد دارد. طرح‌های آن‌ها هم زمان با شرح وظایف عمومی شان ابتکار‌های تازه‌ای داشت که باعث شد در کشور نمونه باشند. مهم ترینش ایده ۹۹/۹/۹ یا پرداختن ویژه به جایگاه امام جواد (ع) بود. رجب پور توضیح می‌دهد: «هرسال زمان تاریخ‌های رند تقویم که می‌شود، همه به یاد زایمان‌های لاکچری می‌افتند. من هم سال ۱۳۹۹ طرح فرزندان آسمانی به ذهنم رسید. فکر کردم این تاریخ با امام نهمی که داعیه خدمت به او را در مسجدمان داریم، هم خوانی دارد. برای همین رفتیم سراغ فرهنگ سازی آن. از دوسال پیش نهم هرماه را گذاشتیم به نام روز ارادت به امام جواد (ع) و برنامه هایمان را هم هرماه همان روز آغاز می‌کنیم؛ از خدمت جهادی تا موارد دیگر.
یکی از کار‌های مهمشان فرهنگ سازی برای نام گذاری نوزادان به نام امام جواد (ع) است: «روز ولادت آن حضرت و نهم هرماه به زایشگاه‌ها سرمی زنیم و خانواده‌ها را تشویق می‌کنیم که نام فرزندشان را جواد بگذارند. سال ۱۳۹۹ حدود صد شناسنامه به دستمان رسید که همین کار را کرده بودند. پس از آن خانواده‌ها را مهمان بسته متبرک حرم امام رضا (ع) می‌کنیم.»
به گفته مدیر کانون، آن‌ها «کار‌های زمین مانده» را انجام می‌دهند و کانون شاخص کشور هم هستند: «هم اکنون ۹ شعبه به نام کانون جوادالائمه (ع) در نقاط مختلف برپا کرده ایم که شش شعبه آن در مشهد و به خصوص حاشیه شهر و دیگران در شهر‌های کرمان، ملایر و تهران است. نشنیده ایم این مدل کانون در کشور نظیر داشته باشد.» روز‌های ولادت و شهادت امام نهم برای آن‌ها برنامه مشخصی دارد. به جای قمه زنی در محرم پویش نذر خون را راه اندازی کردند و در پیاده روی اربعین در کاظمین موکب می‌زنند. رجب پور به عنوان نماینده اعضای فعال کانونشان این را هم اضافه می‌کند که: «معتقدم اگر همه کانون‌های کشور درباره صاحب نام آن کانون تعصب و دغدغه داشته باشند، شهادت یا ولادتشان در غریبی نمی‌ماند و نیازی به فرهنگ سازی جدا نیست. کانون‌های فرهنگی هنری مساجد توان بسیاری برای رفع شبهات و مشکلات جوانان دارند که‌ای کاش به سرانجام برسد.»
بچه‌های رادیو قرآن
«آموزش‌های قرآنی برای ما خیلی مهم است. آن قدر جدی کار کرده ایم که حالا بچه‌های قاری و حافظ ما به رادیوقرآن راه پیدا کرده اند و برنامه اجرا می‌کنند. آموزش مربیگری داریم و محافل قرآن و تفسیر. استقبال هم خیلی خوب است.»
مسلم میخوش، مدیر اجرایی کانون فرهنگی وهنری شهیدبابانظر، تراشکار است، اما این شغل در حدود شش سال دوران مدیریتش در کانون فاصله ایجاد نکرده است. مسجدشان به نام صاحب الزمان (عج) و در بولوار پنجتن ۷۰ است. در همه این سال‌ها برنامه‌های بسیاری انجام داده اند و با برنامه‌های دیگر جایگزین کرده اند: «اعتقاد ما این است که کانون‌های فرهنگی وهنری باید مغز مسجد باشند و همین ایده را در کانون خودمان اجرایی کردیم. برگزاری جشن ها، مناسبت‌های مذهبی و اداره مرکز نیکوکاری بخشی از فعالیت‌های ماست.»
کارگروهی راه انداخته اند که به طور تخصصی درباره آموزش نوجوانان و جوانان کار می‌کند؛ یعنی دهه هشتادی ها. طرح پنج ساله دارند. آموزش مربیگری می‌دهند و جلسه گردانی می‌کنند: «یکی مسئول کلاس زبان شده است و یکی مسئول هیئت قرآنی. دختر هشت ساله کانون ما کودکان هم سن وسال خودش را جمع و پنجشنبه‌ها برایشان صحبت می‌کند.»
میخوش از برنامه‌های میدانی هم نام می‌برد که با هدف مشخص و نیت فرهنگی انجام می‌شود: «هرسال در ایام آخر صفر غرفه استقبال از زائر داریم. امسال یکی از این غرفه‌ها خارج از شهر بود و یکی در خیابان امام رضا (ع). از اهالی پول جمع می‌کنیم و برای زائران غذا می‌پزیم، اما کارمان فقط توزیع غذا نیست. احادیث امام رضا (ع) را به شکل‌های زیبا آماده می‌کنیم و در ظرف‌های غذا می‌گذاریم که برای زائران بسیار جذاب است.»
او از مراسم اعتکافی می‌گوید که پس از دوسال شیوع کرونا، امسال با حضور نوجوانان و جوانان شور دیگری داشته است: «در مدارس تبلیغ کرده بودیم که تا شش سال پس از سن تکلیف هم پذیرش رایگان یا نیمه بهاست و پذیرای ۲۷۰ نفر بودیم. البته در سال‌های پیش این تعداد به ۵۵۰ نفر می‌رسید، اما حالا طبقه سوم را به کلاس‌های جوانان اختصاص داده ایم و فضا کمتر شده است.»
نکته شاخص آن‌ها هم گرایی و هماهنگی همه بخش‌های کانون و مسجد است؛ از بسیج گرفته تا پایگاه نیکوکاری. همه همتشان را گذاشته اند که هم نوجوانان و جوانان را آموزش بدهند و هم نیازمندان را زیر پوشش بگیرند و هم کار‌های مسجد را به خوبی هدایت کنند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
